धर्मपुत्र र धर्मपुत्री
परिचयः
कुनै व्यक्तिले अन्य
व्यक्तिको छोरा वा छोरीलाई आफ्नो छोरा वा छोरीको रूपमा स्वीकार गरी धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्री राख्न पाउने प्रावधान देवानी संहिताले गरेको छ। त्यसरी कुनै
बालबालिकालाई धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न चाहने व्यक्तिले अदालतमा निवेदन दिई
रीतपूर्बक प्रमाणित गराउनु पर्छ। यसरी धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्नका लागि
अदालतमा दिइने निवेदन, त्यसमा गरिने
जाँचबुझ तथा अदालतले दिने आदेश सम्बन्धमा तल उल्लेख गरिएको छः
धर्मपुत्र राख्ने तथा
बस्ने सम्बन्धमा भएको कानूनी व्यवस्थाः
|
विषय |
कार्यविधि |
कानूनी
ब्यबस्था |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्री |
कुनै व्यक्तिले
अन्य व्यक्तिको छोरा वा छोरीलाई आफ्नो छोरा वा छोरीको रूपमा स्वीकार गर्न सक्छ,
त्यसरी स्वीकार गरिएको ब्यक्ति धर्मपत्र वा धर्मपुत्री मानिन्छ। |
संहिताको
दफा १६९ |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्री राख्न
सक्ने ब्यक्तिहरू |
·
देहायका कुनै व्यक्तिले बालबालिकालाई
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न सक्छः -
विवाह भएको दश वर्षसम्म पनि छोरा वा
छोरी नहुने दम्पति, -
पैँतालीस वर्ष उमेर पूरा भएकी अविवाहिता, विधवा, सम्बन्ध
विच्छेद वा न्यायिक पृथकीकरण गरी बसेकी छोरा वा छोरी नहुने महिला,
-
पैँतालीस वर्ष उमेर पूरा भएको अविवाहित, विधुर, सम्बन्ध
विच्छेद वा न्यायिक पृथकीकरण गरी बसेको छोरा वा छोरी नहुने पुरूष। ·
देहायका कुनै व्यक्तिले धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्री राख्न सक्दैनः -
होस ठेगानमा नभएको,
-
नैतिक पतन देखिने फौजदारी अभियोगमा
अदालतबाट कसूरदार ठहरिएको। -
नाबालकलाई पालनपोषण, स्वास्थ्य, शिक्षा, खेलकुद, मनोरञ्जन तथा
हेरचाहको व्यवस्था गर्न सक्ने आर्थिक हैसियत नभएको। ·
सगोलका पति वा पत्नीले धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्री राख्दा एक अर्काको मञ्जुरी लिनु पर्छ। |
दफा १७२ |
|
धर्म
पुत्र धर्मपुत्री राख्न नपाउने
ब्यक्ति |
·
छोरा हुने व्यक्तिले धर्मपुत्र
र छोरी हुनेले धर्मपुत्री राख्न पाउँदैन। तर,
-
अदालतको आदेशले अंश लिएको, कानून बमोजिम
भिन्न बसेको वा मानो छुट्टिएको महिला वा पुरुषसँग छोरा छोरी सँगै नबसेको
अवस्थामा भने धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न पाउछन्। -
छोरा छोरी हुने व्यक्तिले अन्य
बालबालिकालाई स्वास्थ्य, शिक्षा, हेरचाह र पालनपोषण गर्न सक्ने आर्थिक हैसियत खुलाई अदालतमा निवेदन दिएमा ब्यहोरा मनासिव देखिए अदालतले धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न अनुमति दिन सक्छ। |
दफा १७१ |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्रीको रूपमा लिन दिन नहुने |
देहायका
व्यक्तिलाई धर्मपुत्र वा धर्मपुत्रीको रूपमा लिन वा दिन हुँदैनः– -
चौध वर्ष उमेर पूरा गरेको, तर, तीन पुस्ताभित्रको नाताको व्यक्ति वा
पत्नीको पूर्व पति तर्फ छोरा वा छोरी भएमा चौध वर्ष नाघेको व्यक्तिलाई पनि
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न पाईन्छ। -
एउटा मात्र छोरा वा छोरीको रूपमा रहेको,
तर बाबु आमा पत्ता नलागेको, जीवित नभएको वा
अर्को विवाह गरी बालबालिकालाई अन्य कुनै व्यक्ति वा संस्थाले पालनपोषण गरेको
रहेछ भने त्यस्तो व्यक्ति वा संस्थाको लिखित सहमति लिई त्यस्ता बालबालिकालाई
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न सकिन्छ। -
एकपटक धर्मपुत्र वा धर्मपुत्रीको भै सकेका ब्यक्ति,
तर बदर भएका
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री पुनः धर्मपुत्र धर्मपुत्री हुन सक्छन्। -
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्ने व्यक्ति
भन्दा माथिल्लो नाताको, -
गैरनेपाली नागरिक। तर विदेशी
नागरिकता प्राप्त गरेको गैरआवासीय नेपाली नागरिकको हकमा यो ब्यबस्था व्यवस्था लागु
हुदैन। |
दफा
१७३ |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्री हुने र राख्नेको उमेरको फरक |
·
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री हुने र
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्ने व्यक्तिको उमेर कम्तीमा २५ वर्ष
फरक हुनु पर्छ। तर,
३ पुस्ताभित्रको नाताको व्यक्तिलाई धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्री राख्दा उमेरको बन्देज लाग्दैन। |
दफा
१७४ |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्री राख्दा सहमति लिनु पर्ने |
·
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्दा बालबालिकाका
बाबु वा आमा दुवै जीवित भए दुवैको र बाबु र आमामध्ये कुनै एक जीवित भए जीवितको लिखित सहमति
लिनु पर्छ। ·
वैवाहिक सम्बन्ध अन्त्य भई वा न्यायिक
पृथकीकरण भएको कारण बावु र आमा अलग भएकोमा बाबु वा आमा मध्ये जो सँग
बसेको छ उसको सहमति लिनुपर्छ। ·
कुनै व्यक्ति वा संस्थाले पालनपोषण वा
हेरविचार गरेको रहेछ भने पालनपोषण वा हेरविचार गर्ने व्यक्ति वा संस्थाको लिखित
सहमति लिनुपर्छ, ·
१० वर्ष नाघेका
बालबालिकालाई धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्दा निजको समेत लिखित सहमति लिनु पर्छ।
त्यस्तो लिखित सहमति बाबु आमा वा संरक्षक वा माथवरको रोहवरमा गर्नु पर्छ। ·
सहमति लिनु अघि धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री
दिने व्यक्ति, संरक्षक
वा माथवर तथा बालबालिकालाई, धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्रीको अर्थ, कानूनी
हैसियत र त्यसको परिणाम समेतको विषयमा जानकारी गराउनु पर्छ। ·
सहमति लिँदा कुनै किसिमको आर्थिक
प्रलोभनमा पार्नु हुँदैन र त्यस्तो सहमति स्वेच्छाले दिएको हुनु पर्छ। |
दफा
१७५ |
|
धर्मपुत्र
वा धर्मपुत्री राख्दाको कार्यविधि |
·
ऐनको
दफा १७७ बमोजिम कसैले कुनै बालबालिकालाई धर्मपुत्र धर्मपुत्री राख्न देवानी कार्यविधि
नियमावलीको अनुसूची -४० को
ढाँचामा निवेदन दिनु पर्छ । ·
आफ्ना छोरा छोरी हुने कुनै ब्यक्तिले मुलुकी देवानी (संहिता)
ऐन, २०७४
को दफा १७१ को उपदफा (३) वमोजिम अन्य बालबालिकालाई धर्मपुत्र धर्मपुत्री राख्न
अनुमतिको छुट्टै निवेदन समेत दिनु पर्छ। ·
निवेदन दर्ता कितावमा दर्ता गरी यथासम्भब सोहि दिन इजलास
समक्ष पेश गरी इजलासबाट अनुसूची -४१ बमोजिमको दर्ता कितावमा निर्णय
गर्नु पर्छ । ·
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न दिने निर्णय भएमा अनुसूची -४२ बमोजिमको ढाँचामा धर्मपुत्र वा
धर्मपुत्रीको २ प्रति लिखत तयार गर्न लगाउनु पर्छ। ·
त्यस्तो लिखत ईजलासबाट प्रमाणिकरण गरी एक
प्रति निवेदकलाई दिई एक प्रति अदालतमा अभिलेखको रुपमा राख्नु पर्छ । ·
निवेदन जाँचबुझ गर्दा निवेदकलाई
धर्मपुत्र वा धर्मपुत्री राख्न दिन नहुने देखेमा सोही बमोजिमको आदेश गरी
निवेदकलाई त्यसको जानकारी दिनु पर्छ। |
दफा
१७७ देकानि
६६ |
धर्मपुत्र राख्ने सम्बन्धमा पेश गरिने निवेदनको ढाँचा
अनुसूची-४०
(मुलुकी देवानी कार्यविधि
नियमावली, २०७५ नियम ६६ को उपनियम (१) सँग सम्बन्धित)
श्री तनहुँ
जिल्ला अदालतमा पेस गरेको
निवेदन पत्र
विषयः
धर्मपुत्र /धर्मपुत्री राख्न पाउँ/अनुमति पाऊँ ।
मन प्रसाद अधिकारीको नाती, रमण हरी अधिकारीको
छोरा तनहुँ जिल्ला व्यास न.पा/गा.पा. वडा नं. १ अर्गले
बस्ने वर्ष 35 .को माइकल
अधिकारी --------------------------------------निवेदक
मुलुकी देवानी संहिता, २०७४
को परिच्छेद ८ बमोजिम देहायको व्यक्तिलाई धर्मपुत्र/धर्मपुत्री राख्न इच्छा भएकोले
निम्न विवरणसहित निवेदन गर्दछु ।धर्मपुत्र/धर्मपुत्रीको लिखत दुई प्रति र लाग्ने
दस्तुर रु.५००।- यसै साथ संलग्न छ
।
(१) निवेदकको
(क) नाम, थरः माइकल अधिकारी (ख) लिङ्गः पुरुष
(ग) उमेरः 35 (घ) ठेगानाः तनहुँ जिल्ला व्यास न.पा/गा.पा. वडा नं. १
(ङ) असक्षम /अर्धसक्षम व्यक्तिसँगको नाताः काका
(च) बाबु, आमाको नामः रमण हरी अधिकारीको
(छ) बाजे, बज्यैको नामः मन प्रसाद अधिकारीको
(२) धर्मपुत्र /धर्मपुत्री हुने
व्यक्तिको
(क) नाम, थरः मनिष अधिकारी (ख) लिङ्गः पुरुष
(ग) उमेरः 8
(घ) ठेगानाः तनहुँ जिल्ला व्यास न.पा/गा.पा. वडा नं. १
(ङ) बाबु, आमाको
नामः कंशकार अधिकारी / मनीसरा अधिकारी
(छ) बाजे, बज्यैको नामः सन्देश अधिकारी / सुरमा देवी अधिकार
(ज) निजको सहमति भए नभएको बेहोराः बस्न मञ्जुर रहेको।
(३) धर्मपुत्र राख्नुपर्ने कारणः (कारण लेख्ने)
(४) निवेदकको आर्थिक हैसियतः (कस्तो छ लेख्ने)
(५) मुलुकी देवानी संहिता, २०७४ को दफा १७२,
१७३, १७४ र १७५ मा उल्लिखित विवरणको अवस्थाः (लेख्ने)
(क) .....................
(ख) .....................
(ग) .....................
(६)
बेहोरा पुष्टि गर्ने संलग्न कागज प्रमाणः
(क) धर्मपुत्र/धर्मपुत्री राख्ने व्यक्तिको
परिचय खुल्ने नागरिकताको प्रमाणपत्र, राहदानीलगायतका कागज......
(ख) धर्मपुत्र/धर्मपुत्री हुने व्यक्तिको
परिचय खुल्ने जन्मदर्तालगायतका कागज.......
(ग) नाता देखिने कागज
(घ) २।२ प्रति फोटो
(ङ) धर्मपुत्र धर्मपुत्रीको सहमतिको कागज
(च) लोग्ने वा श्रीमतीको
धर्मपुत्र/धर्मपुत्री राख्ने स्वीकृतिको कागज
यस निवेदनपत्रको बेहोरा ठिक साँचो छ, झुट्टा
बेहोरा लेखिएको ठहरे कानूनबमोजिम सजाय सहुँला बुझाउँला।
निवेदकको दस्तखत
माइकल
अधिकारी
इति संवत् 2082 साल जेठ महिना 12 गते रोज 5
शुभम् ।
