म्याद भनेको के हो ?
अदालतमा मुद्दा परेको ब्यहोरा
खुलाई सो मुद्दाका सम्बन्धमा आफ्नो भनाई राख्नको लागि निश्चित अवधि भित्र सबुत
प्रमाण सहित अदालतमा उपस्थित हुनु भनी मुद्दा परेको व्यक्ति वा संस्थालाई दिइने
सूचनालाई नै म्याद भन्ने गरिन्छ। मुद्दाका पक्षलाई अदालत समक्ष उपस्थित हुन आउनु
भन्ने ब्यहोराको निश्चित समयावधि सहितको सूचना नै म्याद हो। यसमा मुद्दाका पक्षलाई
आवश्यकता अनुसार आफ्नो प्रमाण सहित आफै उपस्थित हुन वा आफ्नो कानुन बमोजिमको वारिस
वा कानुन व्यवसायीलाई पठाउनु भनिएको हुन्छ। मुद्दा दर्ता भएपछि अर्को पक्षलाई
सुनुवाइको मौका दिनुपर्छ। सुनुवाइको मौका (म्याद वा सूचना) नदिई भएको कार्य
कारबाही प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्तको प्रतिकूल हुन्छ। म्याद “इतलायनामा” र “समाह्वान” गरी दुई
प्रकारको हुन्छ। देवानी मुद्दामा जारी गरिएको म्यादलाई “इतलायनामा” र फौजदारी
मुद्दामा जारी गरिएको म्यादलाई “समाह्वान” भन्ने गरिन्छ।
कानुनमा तोकिएको प्रक्रिया पुरा गरी मुद्दाका पक्षलाई बुझाइएको वा तामेल भएको म्यादले
मात्र वैधानिकता प्राप्त गर्छ। बेरीतले तामेल भएको म्याद सूचना बदर हुन्छ। मुलुकी
देवानी कार्यविधि संहिता, २०७४ को परिच्छेद – ८ (दफा ९९ – ११८), मुलुकी
फौजदारी कार्यविधि संहिता, २०७४ को परिच्छेद – ६ (दफा ५७ – ६६)
समेतका कानुनहरूले म्याद सम्बन्धी विविध व्यवस्था गरेका छन्।
म्याद
तथा तारिख थमाउने सम्बन्धी व्यवस्था
|
विषय |
विवरण |
संवन्धित
कानून |
|
गुज्रेको म्याद वा तारिख थमाउन सक्ने |
· दुनियावादी
देवानी मुद्दामा आफ्नो काबु बाहिरको
परिस्थिति परी जुनसुकै
तहको अदालतबाट तोकिएको म्याद वा तारिख गुज्रेमा सम्बन्धित
पक्षले देहायबमोजिम थमाउन पाउँछः o प्रतिउत्तर
वा पुनरावेदन लगायतका म्यादको हकमा १ पटक १५ दिनसम्म, o तारिखको हकमा बढीमा २ पटक २१ दिनसम्म, · सरकारबादी
देवानी मुद्दामा पुनरावेदन म्याद ७० दिनको हुन्छ। सो म्याद गुज्रेमा माथि
उल्लेखित थाम्न पाउने म्यादका अतिरिक्त थप ३० दिन थाम्न पाईन्छ। · मुद्दाका पक्षले तारिख गुजारेकोमा पटक कायम गर्दा म्याद
थमाएको पटक गणना नगरी तारिख गुजारेको
पटक मात्र हिसाव गरी कायम गर्नुपर्छ। · म्याद वा तारिख थमाउनको लागि दिन गणना गर्दा म्याद वा
तारिख गुज्रेको दिनको भोलिपल्टदेखि थमाउन पाउने दिनसम्मको दिन गणना गर्नुपर्छ। · मुद्दामा पुनः ईन्साफ गर्न मातहत अदालतमा पठाएको वा
मुलतबी जगाई कारबाही गर्दा अघि थमाएको म्याद वा तारिखको पटक गणना
गर्नु हुँदैन। |
दफा
२२३, २२४,२६२ |
|
बिशेष
परिस्थितिमा गुज्रिएको म्याद वा तारिख
थामिने अवस्था |
· देहाय
बमोजिमको काबू बाहिरको विशेष परिस्थितिका कारण म्याद वा तारिख गुज्रेकोमा देहायको
अवधि भित्र म्याद वा तारिख थमाउन पाईन्छः -
म्याद वा तारिखमा
हाजिर हुनु पर्ने व्यक्तिको कोही मरी आफैँ किरिया वा किरिया सरहको शोकवरण गरी बस्नु परेको कारणले म्याद
वा तारिख गुज्रेको भए त्यसरी मृत्यु भएको मितिले
बाटोको म्याद बाहेक २१ दिन, -
सुत्केरी भएको
कारण म्याद वा तारिख गुज्रिएको भए सुत्केरी भएको मितिले बाटोको म्याद बाहेक ४५ दिन, -
बाढी, पहिरो, हिमपात, बाटो बन्द भई वा कर्फ्यूको घोषणा वा अन्य कुनै कारणले
सार्वजनिक यातायातको साधन बन्द भई म्याद वा तारिख गुज्रिएको भए बाटो खुलेको वा यातायातको साधन खुलेको मितिले बाटोको म्याद बाहेक ७ दिन, -
कसैको अपहरणमा परेको वा शरीर बन्धक
बनाएको कारण म्याद वा तारिख गुज्रिएको भए
अपहरण वा शरीर बन्धकबाट मुक्त भएको मितिले बाटोको म्याद बाहेक १० दिन, -
भूकम्प, ज्वालामुखी आदि जस्ता विपद् परेको कारण म्याद वा तारिख
गुज्रिएको भए त्यस्तो विपद् भएका मितिले बाटोको म्याद बाहेक १० दिन। -
कुनै दुर्घटनाको
कारण अचेत भई वा अचानक कुनै गम्भीर रोगको कारण हिँडडुल गर्न नसक्ने भई अस्पतालमा
भर्ना भई उपचार गर्नु परेको अवस्थामा त्यस्तो कारण परेको मितिले बाटोको म्याद
बाहेक १५ दिन। · त्यसरी
गुज्रेको म्याद तारिख थमाउन निवेदन दिदा त्यस्तो कारण र परिस्थिति परेको व्यहोरा
पुष्टि
गर्न आवश्यक पर्ने प्रमाण संलग्न गर्नुपर्छ। |
दफा
२२५ |
|
मुद्दा सकार गर्न पाउने |
· मुद्दाको फैसला नहुँदै कुनै पक्षको मृत्यु भएमा वा दुर्घटना परी अचेत भएमा वा निज वेपत्ता भै म्याद वा तारिख गुज्रेमा बाटोको म्याद बाहेक २१ दिनभित्र संरक्षक वा हकवालाले म्याद वा तारिख थमाई मुद्दा सकार
गर्न निवेदन दिन पाउँछ। · सो निवेदनको व्यहोरा मनासिब देखिएमा त्यस्तो मुद्दा सकार गराई गुज्रेको म्याद वा तारिख थामी दिनुपर्छ। |
दफा
२२६ |
|
बाटाको म्याद हिसाब गर्ने आधार |
· अदालतले
बाटोको म्यादको हिसाव गर्दा देहाय बमोजिम गर्नुपर्छः o यातायातको नियमित सेवा चलेको ठाउँमा रेल वा बसबाट आउँदा
वास्तविक लाग्ने दिन, o रेल वा बस नचलेको ठाउँको लागि प्रत्येक पन्ध्र किलोमिटरको १ दिन पाईन्छ। १५ कि.मी. भन्दा बढि तर अर्को
१५ कि.मी. नपुगेको भएपनि १ दिन बाटोको म्याद पाईन्छ। o तर, बाटोको
दुरी जम्मा १५ किलोमिटर भन्दा घटी भए बाटाको म्याद पाईदैन। |
दफा
२२७ |
|
थमाउन पाउने अवधिसम्म मुद्दा किनारा
नगर्ने |
· मुद्दाका पक्षले म्याद वा तारिख गुजारेमा पनि माथि
उल्लेखित थमाउन पाउने अवधि समाप्त नभएसम्म
मुद्दाको सुनुवाई गरी किनारा गर्न हुँदैन। |
दफा
२२८ |
